2.1. ADITZA.
Azterketatxo honi ekin aurretik, ohar bat edo beste, sarrera gisa:
- Azterketa honetan Ataunen erabiltzen diren aditz-formak, batzuk galtzeko zorian badaude ere, jarriko ditugu tauletan, inpertsonala zein hitanoari dagozkionak.
- Aipatzeko da ETORRI, EKARRI... bezalako aditzen partizipio burutua rr dardarkari gogorraren galera , ... (galdutxea badago ere, oraindik entzuten da)
- Beste zenbait lekutan bezala, egun hau ere galdutxea, baina hautazko galderetan jartzen dugun al partikularekin batera, hobeto esan, partikula horren ordez, “a” eransten diogu aditzari:
>NOR ADITZ LAGUNTZAILEA ORAIN
|
NAIZ
---
DA
GEA
ZEA
ZEATE
DIE |
NAUK
HAIZ
DEK
GAIT(t)UK
---
---
(D)IT(T)UK
|
NAUN
HAIZ
DEN
GAIT(t)UN
--
--
(D)IT(T)UN |
>NOR ADITZ LAGUNTZAILEA LEHEN
|
NINTZEN
---
ZEN
GINEN
ZINEN
ZINETEN
ZIEN |
NIT(T)UAN
HINTZEAN
HO(A)N
GIÑUZTEAN
---
---
HIT(T)UAN
|
NIT(T)UNAN
HINTZENAN
HONAN
GIÑUZTENAN
---
---
HIT(T)UNAN |
>EGON ORAINALDIA
|
NAU
---
DAU
GARE
ZARE
ZAITE
|
NEOK
NATXOOK
HAGO/HAU
ZEOK
GA/EREK
GATXE®EK
---
---
ZAAREK |
NEON
NATXOON
HAGO/HAU
ZEON
GA/EREN
GATXE®EN
---
---
ZAAREN |
>EGON LEHENALDIA
|
NEON
---
ZEON
GENDEN
---
---
ZENDEN
ZENDETEN
ZEEREN
|
N(E)EOAN
HE(E)O(A)N
ZEOAAN
GE(E)U(N)DEAN
GE(E)REAN
GA/ETXEREAN
---
---
ZEEREAN
ZEUDEAN |
NE(E)ONAN
HE(E)O(NA)N
ZEONAN
GE(E)U(N)DENAN
GERENAN
GA/ETXERENAN
---
---
ZEERENAN
ZEUDENAN |
>ETO(RR)I ORAINALDIAN
|
NATOR
---
DATOR
GATOZ
ZATOZ
ZATOZTE(A)
DAATOZ |
NA/ETORREK
HATOR(RE)
ZETORREK
GATOZEK
---
---
ZETOZEK |
NA/ETORREN
HATOR(REN)
ZETORREN
GATOZEN
---
---
ZETOZEN |
>JOAN ORAINALDIA
|
NOAA
NIJOO
---
DIJOO
GOAATZA
ZOAATZA
ZOAZTE(A)
DIJOOTZ(E)
DIJOATZ |
NIJOK
NATXEK
HOA/HIIJO
ZIIJOK
GOATZAK
---
---
ZIJOOTZEK |
NIJON
NATXEN
HOA/HIIJO
ZIIJON
GOATZAN
---
---
ZIJOOTZEN |
>IBILI ORAINALDIAN
|
NEILLE
---
DAILLE
GAI(L)TZE(A)
ZAI(L)TZEE
ZAI(L)TZEETE
DAITZE(A) |
NEILLEK
HA/EILLE
ZAILLEEK
GAITZEEK
---
---
ZAITZEEK |
NEILLEN
HA/EILLEN
ZAILLEEN
GAITZEEN
---
---
ZAITZEEN |
>IBILI LEHENALDIAN
|
NE(E)ILLEN
---
Z(E)EILLEN
GEEINTZEN
ZEINTZEN
ZEINTZETEN
ZE(E)ITZEN |
NEILLEAN
HEILLEAN
ZEILLEAN
GEEINTZEAN
---
---
ZE(E)ITZEAN |
NEILLENAN
HEILLENAN
ZEILLENAN
GEEINTZENAN
---
---
ZE(E)ITZENAN |
>NOR-NORI ADITZ LAGNTZAILEA
|
NIRI
HIRI
HARI
GURI
ZURI
ZUEI
HAIEI |
ZATAA/ZAAT
---
ZAIO/ZAYO
ZAAYU
ZAATZU
ZAATZUE
ZAAIE |
ZAYAK
ZAAIK
ZAIOK
ZAIUK
---
---
ZAAIEK |
ZAYAN
ZAAIN
ZAION
ZAIUN
---
---
ZAAIEN |
Horrela bada, ikus daitekeen bezala, oso luze joango litzateke taula guztiak jartzea, ia ezinezkoa litzateke, pena da, baina ezin ditugu denak jarri, oraingoz, behintzat. Ez ahaztu baditugula hor, nor-nork eta nor-nori-nork eran oso adizkibitxiak, esate baterako doorea (dute); zootzau (dizkiogu), zuia (duzue)...; gehi baldintzak, ahalerazkoak, subjuntiboak eta agintezkoak. Baina oraingoz gera bedi bere honetan.
2.2. DEKLINABIDEA
Hemen ezaugarri batzuen berri bakarrik emango dugu:
- Erakusleak askotan izenaren ezkerrean eta eskuinean agertzen dira.
- Ablatiboan (nondik/norengandik) TI/DI eta TIO/DIO amaierak dira nagusi, eta, ez TIK/DIK.
- Gauza bera gertatzen da motibatiboarekin.
- Gipuzkeran sarri askotan gertatzen den bezala, ez da euskara batuko AK/EK (absolutibo pluralean eta ergatibo singularrean eta pluralean) bereizten.
- Absolutibo singularrean a + a > -ea ematen da gehienetan.
- Absolutibo pluralean ez da ia aurreko disimilazioa ematen.
